«Μ. Ἀθανάσιος, ὁ στῦλος τῆς Ἐκκλησίας» (Γρηγόριος Θεολόγος – Λόγος Κα'- «Εἰς τόν Μέγαν Ἀθανάσιον»)
Γράφει ὁ ΝΙΚΟΣ Ε. ΣΑΚΑΛΑΚΗΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΟΣ
Τί τὸ καλύτερο, στὴν ταλαιπωρημένη ἐποχή μας, ποὺ βιώνει ἀνωμαλίες πολέμων, ἐκκλησιολογικὲς ἐκτροπές, δογματικὲς καὶ ἠθικὲς «μεταρρυθμίσεις», φάσεις ποιμαντικῆς χειμασίας καὶ προσβολὲς ἄγχους, τί τὸ καλύτερο ἀπὸ τὸ νὰ συγκεντρώσῃ τὴν προσοχή της στὴ δράση καὶ στὴν ἀρετὴ τῶν Ἁγίων;
Ὅσῳ τὸ φῶς πάρεστι, καιρὸς καταφυγῆς στὴ διδασκαλία τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, στὶς διδασκαλίες τῶν Πατέρων. Οἱ ἑορτάζοντες Ἅγιοι, μέγιστοι Ὁμολογητές, τοῦ Μηνὸς Ἰανουαρίου: Ἀντώνιος ὁ Μέγας, Κύριλλος Ἀλεξανδρείας, Μέγας Ἀθανάσιος, Γρηγόριος ὁ Θεολόγος, ὅσιος Ἐφραὶμ ὁ Σῦρος, Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, Μέγας Βασίλειος. Ἱερομάρτυρας Ἰγνάτιος ὁ Θεοφόρος κ.λ.π., μᾶς δίδουν (εὐλογία) τὸ δικό τους ἀφυπνιστικὸ κάλεσμα, πρὸς ἐνεργητικὴ ἀντίσταση στὴ σημερινὴ κοινωνικὴ καὶ ἐκκλησιαστικὴ παθογένεια, σύμπτωμα τῶν ὁποίων, αἰτία τους μᾶλλον, εἶναι ἡ ἀποστασία ἀπὸ τὸν Ἀληθινὸ Τριαδικὸ Θεὸ καὶ ἡ διείσδυση τῆς παναιρέσεως τοῦ Οἰκουμενισμοῦ μέσα στὸ μωσαϊκὸ τῶν Εὐρωπαϊκῶν πολιτισμῶν – πολιτικῶν, τὸ ὁποῖο (μωσαϊκὸ) ἔχει καλύψει τὸ πνευματικὸ ἔδαφος τῆς πατρίδος μας.
Σχετικά, ἀληθινὸς Θεολόγου λόγος, ἄξιος, δυνάμενος νὰ μᾶς παρηγορήσῃ καὶ ἐνισχύσει, εἶναι καὶ ἡ ὁμιλία «Εἰς τὸν Μέγαν Ἀθανάσιον» (18 Ἰαν.) τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου (Ε.Π.Ε. Τόμος 6). Στὴν ἐκκίνηση τοῦ λόγου, διαβάζουμε:
«Ἀθανάσιον ἐπαινών, ἀρετὴν ἐπαινέσομαι. Ταυτὸν γάρ, ἐκεῖνον τε εἰπεῖν, καὶ ἀρετὴν ἐπαινέσαι, ὅτι πᾶσαν ἐν ἑαυτῷ συλλαβῶν εἶχε τὴν ἀρετήν...», δηλ. «Ἐγκωμιάζων τὸν Ἀθανάσιον θὰ ἐγκωμιάσω τὴν ἀρετήν. Εἶναι τὸ ἴδιο νὰ ὀμιλήσῃς γι᾿ αὐτὸν ἢ νὰ ἐπαινέσῃς τὴν ἀρετήν. Εἶχε πραγματοποιήσῃ καὶ κρατοῦσε στὴν ψυχή του ὅλη τὴν ἀρετή...».
Στὴ θεολογικὴ ἀνάλυση τοῦ λόγου του διακρίνουμε (περιληπτικά):
Α) Τὴν ἀναγνώριση τοῦ Μ. Ἀθανασίου, ὡς ἡγετικὴ μορφὴ τῆς Ὀρθοδοξίας, ὄχι ἁπλὰ τοῦ Χριστιανισμοῦ· ὁλκῆς Μ. Ἀντωνίου, ὡς αἴσθηση – ἀξιολόγηση τοῦ βίου του, ποὺ ἦταν παρὰ τοὺς πόδας τοῦ Μ. Ἀντωνίου.
Β) Τὴν τοποθέτηση τοῦ Μ. Ἀθανασίου, μὲ ἰσχυρὸ θεολογικό – νομιμοποιητικὸ λόγο, στὴ σειρὰ τῶν μεγάλων μορφῶν τοῦ Χριστιανισμοῦ.
Γ) Τὶς ἀναφορές του στὸν πόλεμο κατὰ τοῦ Μ. Ἀθανασίου, ποὺ ξεσήκωσε ὁ Ἄρειος, «στοῦ Ἀντιχρίστου Πρόδρομος», ὅπως ἀναγράφεται στὸ ἀρχαῖο κείμενο.
Δ) Τὴν ἀνάλυση τοῦ καθεστῶτος τῶν Ἀρειανῶν, ποὺ «ἐξαγοράζει ὅσους ἀπὸ τοὺς κυβερνῶντας ἦσαν φίλοι τοῦ χρυσοῦ καὶ ὄχι φίλοι τοῦ Χριστοῦ.
«Πλοῦτον του εἶχεν τὰ χρήματα τῶν πτωχῶν καὶ τὰ ἐξόδευεν ἄσχημα. Ἐξαγοράζει ἄνδρας ποὺ δὲν ἦσαν ἄνδρες, μὲ δυσκολοδιάκριτον φύλον ἀλλὰ φανερὴ τὴν ἀσέβεια, ποὺ ἐνῶ ἦσαν ἄξιοι διὰ ἔργα γυναικῶν, τοὺς ἀναθέτουν οἱ βασιλεῖς τῶν Ρωμαίων ἔργα ἀνδρῶν».
1ο Σχόλιο: Παρατηροῦμε, ὅτι ἡ αἵρεση καὶ ἡ ἀποστασία ἔχουν ὀλέθρια ἐπίδραση στοὺς ἀνθρώπους καὶ συνεργάζονται ἄψογα – ἁρμονικὰ μὲ «ἄνδρες ποὺ δὲν ἦσαν ἄνδρες»· μὲ ἀνθρώπους «δυσκολοδιάκριτου φύλου», ἀλλὰ μὲ «φανερὴ ἀσέβεια». Εἶναι λόγια τοῦ Ἁγίου Ἀρχιεπισκόπου Ἀθανασίου, ποὺ καλοῦν σὲ ὑγιῆ ἀντίδραση κατὰ τῆς σημερινῆς ἠθικῆς ἐκκλίσεως, γιὰ νὰ σταματήση αὐτὴ ἡ πνευματικὴ κατάπτωση.
Στὴ συνέχεια τοῦ λόγου του τονίζει (μεταξὺ ἄλλων):
Ε) Τὴν μόρφωση τοῦ Μ. Ἀθανασίου, θεολογικὴ καὶ κοσμική
ΣΤ) Τὸ Θεοπρόβλητο τῆς Ἀρχιεροσύνης του
Ζ) Τὴν τιμὴ ποὺ ἔδινε στὴν Ἱερωσύνη
Η) Τὸ θάρρος καὶ τὴν τόλμη του, γιὰ τὴν ὑπεράσπιση τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως
Θ) Τὸν ἄριστο συνδυασμὸ Ἀσκήσεως καὶ Ὁμολογίας
Ὑπογραμμίζει ὁ Ἅγ. Γρηγόριος:
«Ἦταν νόμος δι᾿ αὐτοὺς (γιὰ τοὺς Ὀρθοδόξους) ὅ,τι ἐθεωροῦσε (ὁ Μ. Ἀθανάσιος) ὀρθό, καὶ ὅ,τι δὲν ἐθεωροῦσε, ἦταν κάτι ποὺ ἔπρεπε ὁπωσδήποτε νὰ ἀποφύγουν. Οἱ γνῶμες του ἦταν πλάκες τοῦ Μωϋσέως καὶ τοῦ εἶχαν σέβας περισσότερο ἀπὸ ὅ,τι ὀφείλουν οἱ πιστοὶ στοὺς ἁγίους... Ἐπίστευαν (οἱ πιστοί, ἐνώπιον τῶν διωκτῶν τῆς πίστεως), ὅτι ἐκινδύνευαν γιὰ τὸ Χριστὸ καὶ θεωροῦσαν ὅτι καὶ τὸ φοβερώτερο ποὺ πάθαιναν πρὸς χάρι Του, θὰ ἦτο τὸ σπουδαιότερο μέρος τῆς ἀσκήσεώς τους· καὶ ἀπὸ τὶς μεγάλες νηστεῖες τους καὶ τὰ πλαγιάσματα στὴ γῆ καὶ τὴν ἄλλη ταλαιπωρία (τῆς ἀσκήσεως) ποὺ εἶναι παντοτινὰ ἐντρυφήματά τους, πολὺ πιὸ ἱερὸ καὶ ὑψηλότερο· («ἐνθεώτερον τε καὶ ὑψηλότερον»), κατὰ τὸ ἀρχαῖο κείμενο».
2ο Σχόλιο: Δὲν νοεῖται, ὡς ἀνώτερη μορφὴ πνευματικῆς ζωῆς μόνο ἡ Ἄσκηση, ὅταν δὲν συνοδεύεται ἀπὸ τοὺς κινδύνους γιὰ τὸ Χριστὸ (Φιλιπ. α΄, 29), μᾶς πληροφορεῖ τὸ Χριστεπώνυμο πλήρωμα, τὸ ἐπὶ Μ. Ἀθανασίου. Ὁποία ἡ διαφορά του μὲ τὴν ποιότητα τοῦ σημερινοῦ πληρώματος...! Οἱ Ἀρειανοὶ προσπάθησαν μὲ κάθε τρόπο νὰ ἐξοντώσουν τὸν Μ. Ἀθανάσιο, ὁ ὁποῖος ἀπὸ τὰ 46 ἔτη τῆς Ἐπισκοπικῆς διακονίας του, τὰ 16 τὰ διῆλθε στὴν ἐξορία, ἐνῶ τρεῖς (3) βασιλεῖς (Κωνστάντιος, Ἰουλιανὸς καὶ Οὐάλης) τὸν ἐπολέμησαν. Εἶναι ἀδιάσπαστη ἡ ἑνότητα Ὁμολογίας καὶ Ἀσκήσεως· αὐτὴ ἡ ἑνότητα εἶναι ἡ ὀρθὴ ἔκφραση τῆς πνευματικῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς. «Ὅπου διώκεται ἐπίσκοπος, ἀρχιμανδρίτης, ἡγούμενος, κήρυκας τοῦ Εὐαγγελίου, κοντά του νὰ εἶστε. Τοὺς ἄλλους μακριά. Δὲν εἶναι γνήσια τέκνα τῆς Ὀρθοδοξίας, στεροῦνται τῆς παρρησίας, ἡ ὁποία εἶναι τὸ πρῶτο προσὸν εἰς τὰς τοιαύτας κρισίμους στιγμὰς» (Ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος Καντιώτης).
Τὸ σημερινὸ πλήρωμα, πλὴν ἐξαιρέσεων, δὲν ἔχει ἀντιληφθεῖ (ἀκόμη) τὴν πνευματικὴ ἀποδόμηση τῶν Ὀρθοδόξων ἀντιστάσεων, τὸ πρῶτον, καὶ τὴν ἐκκλησιολογικὴ ἀλλοίωση, τὸ δεύτερον, ποὺ ἔχει ἐπιφέρει ἡ μὴ ἐφαρμογὴ τοῦ ΙΕ' Κανόνα τῆς Πρωτοδευτέρας Συνόδου ἐπὶ Μ. Φωτίου.
Νὰ παραθέσουμε τὸν ὑπομνηματισμὸ τοῦ Ἱεροῦ Κανόνα ἀπὸ τὸν Μ. Ἀθανάσιο, πρὶν ἀκόμη νὰ ἔχει διατυπωθῇ (συνοδικὰ) ὁ Κανόνας. Εἶναι ἡ ἑρμηνεία του στὸ ἐδάφιο Ματθ. ΙΗ', 9, στὰ ἑξῆς λόγια τοῦ Χριστοῦ: «Εἰ ὁ ὀφθαλμός σου σκανδαλίζει σε, ἔξελε αὐτὸν καὶ βάλε ἀπὸ σοῦ· καλὸν σοι ἐστὶ μονόφθαλμον εἰς τὴν ζωήν εἰσελθείν, ἢ δύο ὀφθαλμοὺς ἔχοντα βληθῆναι εἰς τὴν γέενα τοῦ πυρός».
Ἑρμηνεύει ὁ Μ. Ἀθανάσιος: «Βαδίζοντες τὴν ἀπλανῆ καὶ ζωηφόρον ὁδός, ὀφθαλμὸν μὲν ἐκκόψωμεν σκανδαλίζοντα, μὴ τὸν αἰσθητὸν ἀλλὰ τὸν νοητὸν· οἷον ἐὰν ὁ ἐπίσκοπος ἢ ὁ πρεσβύτερος οἱ ὄντες ὀφθαλμοὶ τῆς Ἐκκλησίας κακῶς ἀναστρέφονται καὶ σκανδαλίζωσι τὸν λαόν, χρὴ αὐτοὺς ἐκβάλλεσθαι. Συμφέρον γὰρ ἐστιν ἄνευ αὐτῶν συναθροίζεσθαι εἰς εὐκτήριον οἶκον, ἢ μετ᾿ αὐτοὺς ἐβληθῆναι ὡς μετὰ Ἄννα καὶ Καϊάφα εἰς τὴν γέεναν τοῦ πυρὸς» (P.G. 35, 33).
Δίκαια ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος χαρακτήρισε τὸν Μ. Ἀθανάσιο «στῦλο τῆς Ἐκκλησίας».
Εἶπε καὶ τὰ ἑξῆς:
«Ἡ ζωή του ὑπῆρξε ὑπόδειγμα ἐπισκόπου καὶ ἡ διδασκαλία του νόμος τῆς Ὀρθοδοξίας»!
3ο Σχόλιο: Ὁ λόγος τοῦ Ἁγ. Γρηγορίου καὶ ἡ ζωὴ τοῦ Μ. Ἀθανασίου ἐλέγχουν τὸ σημερινὸ πλήρωμα τῆς Ἐκκλησίας. Ξυπνάει συνειδήσεις. Ἐλέγχουν ὅλους ἐκείνους ποὺ περιορίζουν (σήμερα) τὴν ὁμολογία μόνο στὴ σιωπὴ τοῦ «κελλιοῦ τους· αὐτὸ πάει νὰ γίνῃ στὶς ἡμέρες μας ἐκκλησιολογία, ἀφοῦ πρῶτα ἦτο δικαιολογία!
__________________________________
Πολυτονισμὸς ΕΘΝΕΓΕΡΣΙΣ